Lengua guaraní

Sala bicameral Congreso-pe arakõi jave ojekuaauka Academia de la Lengua Guaraní (Avañe´ê Rerekuapavê), heñóiva'ekue 2010 arýpe omonéîvo ha o tetã ñemoirüha ary 2012 omoñepyrü tembiapo.

/pf/resources/images/abc-placeholder.png?d=2056

Ko árape, oñemoñe'ê decreto ohaíva guaraníme omonéïva estatuto social Academia. Ko'ã mba'e apytépe ojehai peteï ñe'êryru oficial ha o consensua haguã Achegety guaranímegua. Upéicha, he'i hembiapópe omokyre'ÿ  idioma nativo ha'éva identidad nacional.

Art. 77  Constitución Nacional omopyenda: “Toñembo'e iñepyrüháme proceso escolar  ojehaíva lengua oficial materna  temimbo'e omboguatáva. Oñembo'éta pe oikuaauvape ha upéi amuépe ikatu haguã oiporu ko'ã mokõi ñe'ê oficial Tetã Paraguái pukukue (El castellano y el guaraní).

“Ñe'ê minoría étnica mba'éva iñe'ëme ndaha'éiva guaraní, ikatúta ojeporu  peteîva ikatu iñe'ë oiporúva ha omoirü peteîva castellano te{erã fguaraní ha'éva idioma oficial”.

Omopyendávo ñe'ê oï peteî  artículo, Rubén Bareiro Saguier ohaiva'ekue – ha oñemomba'eguasu upe ára jave ko amandajépe–  he'i pe artículo 77  “omyesakãse ñe'ëkõi (educación bilingüe),  ndaha'éi  lengua materna añónte, ni guaraní ni  castellano, según ñe'ë oirekóva ha oiporúva temimbo'e ha'éva pe  ilengua materna,  ha upévagui oñepyrüta oñembo'e ichupe. Alfabetización ko ñe'ëme ára ha ára, ha oñembohasáta ambue ñe'ême…”.

Tetã Léi  Guasu Constitución Nacional  ary 1992 ome'ë ichupe lengua nativa peteî tenda ymaite guive oïva tove ichupe: ombojoja castellano rehe, pe formalidad guive, oñandu ha omoherakuãvo ñande cultura.

Oñemomorã ñe'ë guaraní ha ondopamo'ãi jepénte heta omongañyseva'ekue ñande rekovégui. Ome'ë umi ombotovéva mbo'ehao  “ guaraní ohapejoko castellano jeporu”. Ha ombyaívo mba'e ningo, ha péva ombyai umi ndikatúiva oñemoarandu ambue ñe'ëme ndaha'éi ko ñe'ë añoménte, itajasúma voi.

Ñe'ë  “guarango” –ordinario, vulgar– péva oje'eva'ekue ha ojukasemo'ã asy ko ñe'éme ha ndohupytýi ha ndojukáiri. Ha upéicha avei heta familia ndoikoséi rango social inferior, ombotovéva oñe'ë guaraní ogayguakuéra ndive.

Pa'i Meliá, monumental libro “Mundo Guaraní”, he'i: “La carta del mantenimiento de la lengua guaraní que hay que jugar es, probablemente, el lugar de cultura más importante del Paraguay, fuera de la cual no hay futuro”.

Upéichaite, peteî pueblo ohundíva iñe'ë nativo ndorekói futuro. Ohundívo identidad operdepaite. Ndojekuaái sino oïgui mandu'a  ha péva kuaandy  ikatúva oñehundi. Ha upéi ikatu ou ivaivéva: okañýva upe recuerdo.

 Academia de la Lengua Guaraní oreko ko desafío, orekógui permanencia ha vigor peteî ñe'ë nacional. Ndaha'éi  mba'eveicharõ imposición ojehayhukava'erã. Oñeñe'ëva'erã ha oñeñe'ëseva'erã, péva peteî reafirmación ñande ha'eha peteî pueblo oñemomba'eguasúva identidad cultural rehe. Péicha ohechakuaa rey de España ha upéicha avei papa Francisco, ha ambue personalidad ohasáva ko arupi ha omomba'eguasúva.

Eduardo Galeano he'i ñandéve: “Memorias del fuego II”: “En las Misiones se hablaba en guaraní y se leía en guaraní. A partir de la expulsión de los jesuitas, se impone a los indios la lengua castellana obligatoria y única. Nadie se resigna a quedar mudo y sin memoria. Nadie hace caso”.

Avave, nopenái represión oñeñe'ëgui guaraní. Upéva rehe nañanemoñe'ëngúi.

alcibiades@abc.com.py

Lea en Español:

Enlance copiado
Cargando...Cargando ...