Cargando...
Ñe’ẽryaputĩgua - La nasalidad
Guarani ñe’ẽ herakuã avei oreko rehe heta ñe’ẽ oñembohyaputĩguáva. Oreko ñe’ẽpu juruguáva ha tĩguáva, ha ojeporúvo péva térã amóva peteĩ ñe’ẽ rendápe ikatu omoambuete upe oje’eséva.
La lengua guaraní es reconocida también porque contiene muchas palabras nasales. Tiene fonemas orales y nasales, y el empleo de uno u otro en una misma posición de palabra puede variar el significado.
Ñe’ẽpehẽ oĩ'ỹva oguývo - Sílaba directa
Guarani ñe’ẽ ndorekói ñe’ẽpehẽ ova oguývo, ha avei ñe’ẽ omoĩva mokõi pundie ojoapykuéri, ndaha’éiramo ch, mb, nd, ng, nt, rr; ojererekóva peteĩ pundie añónteramo. Péicha avei oiko umi ñe’ẽ pyahu oúva castellano ñe’ẽgui rehe. Almidón opyta «aramirõ» me; cabra, «kavara» pe ha conserva, «kosereva» pe.

La lengua guaraní no tiene sílabas trabadas, ni hay palabras con dos o más consonantes consecutivas, excepto en los dígrafos ch, mb, nd, ng, nt, rr; que se consideran como un solo grafema o letra. El mecanismo se aplica, igualmente, a las palabras nuevas que son préstamos del castellano. Almidón queda como aramirõ; cabra, kavara, y conserva, kosereva.
Guaraníme opa ñe’ẽpehẽ oiko pundie ha pu’ae térã pu’ae añógui.
En guaraní todas las sílabas están formadas de consonante más vocal o de vocal sola.
Ñe’ẽ guaraníme ndopái pundiépe. Opa ára ñe’ẽ guaraníme opa pu’aépe.
Las palabras en guaraní no terminan en consonante. Siempre terminan en vocal.
Techapyrã/Ejemplos: Guasu: gua-su (venado) Eíra: e-í-ra (miel)
Pundiekõikuéra (ch-mb-nd-ng-nt-rr) ndojeíri ojuehegui ñe’ẽpehẽ ñemboja’ópe.
Los digramas (ch-mb-nd-ng-nt-rr) son inseparables en la división de sílabas.
Techapyrã/Ejemplos: Panambi: pa-na-mbi (mariposa). Ñandu: ña-ndu (araña).
Pundie ahy’opy’a (’) —puso— ojepurúva pu’ae pa’ũme añónte, ojapo ñe’ẽpehẽ pu’ae ohóva upe rire reheve.
La consonante glotal intervocálica (’) —puso— se usa solo entre vocales, forma sílaba con la vocal que la sigue.
Techapyrã/Ejemplos: Sa’yju: sa-’y-ju (amarillo). Apu’a: a-pu-’a (redondo).

Fuentes: 1. Gamarra, Paulina C. (2022). Guarani maymávepe g̃uarã. Guaraní para todos. Diario ABC Color. / 2. Guarani Ñe’ẽ Rerekuapavẽ (GÑR). (2018). Academia de la Lengua Guaraní. (ALG). Guarani / Ñe’ẽtekuaa. Asunción, Paraguay.